Оролбўйи минтақасини барқарор ривожлантириш бўйича илғор ёндашувлар тақдим этилди

Қорақалпоғистон Республикасида Халқаро Оролбўйи туризм ҳафталиги доирасида ташкил этилган «Оролбўйи эзгу ният элчилари» халқаро конференцияси Оролбўйи минтақасини барқарор ривожлантириш ва атроф-муҳитни тиклаш бўйича фаолият юритаётган турли мамлакат ва минтақа мутахассисларини бирлаштирди.

Тадбирда Марказий Осиё атроф-муҳит ва иқлим ўзгаришини ўрганиш университети (Green University) ректори Жасур Салиҳов, Экология вазирлиги ҳузуридаги Оролбўйи халқаро инновация маркази директори Бахитжон Ҳабибуллаев, Глобал Яшил ўсиш институтининг Ўзбекистондаги ваколатхонаси раҳбари Стелла Син Ён Ли (Жанубий Корея) ва бошқа мутахассислар маъруза қилди.

Жасур Салиҳов ўз маърузасида Экология, атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва иқлим ўзгариши вазирлиги ҳузурида Green University томонидан амалга оширилаётган янги «Иқлим резиденцияси дастури» концепциясини тақдим этди. Дастур сунъий интеллект, қайта тикланадиган энергия, айланма иқтисодиёт, иқлим сиёсати ва барқарор қишлоқ хўжалиги соҳаларида фанлараро тадқиқотлар ўтказиш ва инновацияларни жорий этиш учун иқлим етакчиларининг янги авлодини тайёрлаш учун платформа яратади. Илмий ишланмаларни миллий ва минтақавий стратегияларга интеграциялаш, халқаро илмий ҳамкорлик учун шарт-шароит яратишга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Дастурда маҳаллий ва хорижий тадқиқотчилар иштирок этиши, давлат органлари, илмий муассасалар ва фуқаролик жамияти билан ўзаро ҳамкорлик кўзда тутилган. Кутилаётган натижалар қаторига илмий нашрлар, рақамли воситалар, барқарор технологиялар соҳасидаги ишланмалар ва Орол денгизи минтақасининг узоқ муддатли экологик ҳолатини яхшилашга қаратилган патентлар киради.

Ўз навбатида, Б.Ҳабибуллаев минтақа экотизимини тиклаш бўйича инновацион ёндашувнинг ўзагига айланган Оролбўйи халқаро инновацион маркази фаолиятига тўхталди. Марказ қуёш ва сувни тежовчи технологияларни жорий этишдан тортиб ўсимликларни кўпайтириш лабораториялари, генбанк ва биотехнология кластерларини яратишгача бўлган кенг кўламли лойиҳаларни амалга оширмоқда. Илмий-тадқиқот ва ишланмалар агроўрмон хўжалиги, қишлоқ хўжалиги ва бошқа керакли соҳалар учун муқобил энергиядан фойдаланишни ўз ичига олади.

Марказ халқаро ташкилотлар, жумладан, GIZ, UNICEF, БМТ, Хитой ва Европанинг илмий институтлари билан яқиндан ҳамкорлик қилади. Артемияни сунъий равишда кўпайтириш, шўрга чидамли ўсимликлар, қизилмия ва кунжут етиштириш, дренаж сувидан қишлоқ хўжалигида фойдаланиш лойиҳалари амалга оширилди.

Таълим дастурлари ва бизнес акселераторлар орқали 1200 дан ортиқ мутахассислар, жумладан, талабалар ва фермерлар тайёрланди, 50 дан ортиқ стартаплар экология ва барқарор технологиялар соҳасида қўллаб-қувватланди. Инновацияларни жорий этиш тажриба майдонлари, технопарклар ва кўргазма майдончаларини ташкил этиш, ҳудудни узоқ муддатли ривожлантириш ва сармояларни жалб қилиш учун шарт-шароит яратиш билан бирга олиб борилмоқда.

Стелла Син Ён Ли ўз нутқида GGGI томонидан Ўзбекистон ҳукумат тузилмалари билан ҳамкорликда амалга оширилаётган Орол денгизини яшил реабилитация қилиш инвестиция лойиҳаси (Aral Sea GRIP) натижалари билан таништирди. Лойиҳа доирасида 2021 йилдан 2024 йилгача ажойиб натижаларга эришилди: 3 000 дан ортиқ яшил иш ўринлари қўллаб-қувватланди, 17 000 дан ортиқ фермерлар, аёллар ва ёшлар иқлимга чидамли қишлоқ хўжалиги усуллари бўйича ўқитилди. Иқлимга чидамли қишлоқ хўжалигининг олтита бизнес модели, жумладан, ногиронлиги бор аёллар учун уй шароитида микрояшил етиштириш, томчилатиб суғориш тизимига эга иссиқхоналар, шамол тўсиқлари ўрнатилган ва томчилатиб суғориладиган мевали боғлар барпо этилди.

Лойиҳа 800 гектардан ортиқ майдонни қамраб олди, томчилатиб суғориш ёрдамида сув самарадорлиги 95 фоизга ошди. Шунингдек, 21 000 дан ортиқ дарахт экилган бўлиб, улар 18 йил давомида 11 317 тоннагача CO₂ ютади. Бундан ташқари, йирик инвестициялар жалб қилинди: барқарор қишлоқ хўжалигига 2,25 триллион сўмдан ортиқ, жумладан, иқлимга чидамли агробизнес соҳасида махсус молиялаштиришни яратиш учун 50 миллион доллар. Минтақада иқлим барқарорлиги ва яшил иқтисодиётни ривожлантиришга қаратилган 14 та таҳлилий ва дастурий ҳужжатлар ишлаб чиқилди.

«Конференцияда тақдим этилган маърузалар Оролбўйи тикланиши учун илм-фандан биргаликда фойдаланиш, халқаро ҳамкорлик ва давлат томонидан фаол қўллаб-қувватлаш лозимлигининг яққол исботи бўлди. Тақдим этилган ташаббуслар экологик фожиа оқибатларини самарали бартараф этиш, минтақани барқарор ривожлантириш ва инновациялар марказига айлантиришга мисол бўла олади», – дейилади Экология ва иқлим вазирлиги матбуот хизмати хабарида.