Путинга муҳлат берган Трамп, террор рўйхатидан чиққан «Толибон» – ҳафта дайжести

Ассалому алайкум. Бугун 20 апрел, якшанба. Апрел ойи менга инсоният тарихидаги энг даҳшатли қирғинбаротни эслатади. 1889 йил 20 апрелда Австриянинг Браунау-ам-Инн шаҳрида божхона ходими Алоис ва Кларанинг оиласида ўғил фарзанд дунёга келади. Унгача оиланинг уч боласи чақалоқ вақтидаёқ нобуд бўлганди. Бироқ бу фарзанд соғлом катта бўлади, санъатга қизиқади, рассом бўлади.

Бир куни Вена кўчаларида кетаётганда олдидан узун қора кийимдаги диндор яҳудийни учратади ва наҳотки шу ҳам немис бўлса, ахир у бошқаларга ўхшамайди-ку, дейди. Биринчи жаҳон уруши арафасида армияга чақирилгач, яҳудийлар билан бирга хизмат қилишни истамай Мюнхенга кетади. Шу-шу бутун вужуди билан яҳудийларга қарши курашга киришади. Бу миллатга бўлган нафрати шунчалик кучаядики, яҳудийлар макон топган барча ерни эгаллашни мақсад қилади. Бу мақсади йўлида Германиядаги пивахонада тузилган партияси билан бирин-кетин қўшни давлатларни эгаллашга киришади, бутун Европада 6 миллиондан ортиқ яҳудийларни ўлдиради.

Биринчи жаҳон урушидаги Германиянинг мағлубиятини хоинлик билан боғлайдиган ефрейтор ўзича бу хатони тузатиш учун бутун дунёга уруш очади. Аммо унга қарши бирлашган дунё кутилган ғалабани қўлга киритади. 1945 йил 30 апрел куни қонхўр ўзи яширинган ерости бункерида тушликка севимли таоми макаронни ейди-да, маъшуқаси Ева Браун билан хонасига кириб кетади. Оғзига аввалроқ итда синаб кўрилган кучли оғуни солиб ўзини отиб ўлдиради.

Қонхўрнинг хизматкори Хайнс Линге ва адюнатни Отто Гюнше васият бўйича жасадни рейхконцелярия боғига олиб чиқиб устидан 200 литр бензин қуйиб ёқишади. Қонхўр пропагандани шунчалик чўққига чиқаргандики хизматкорлари жасади ёнаётган вақтда ҳам унга охирги марта чест беришади: Ҳайл Ҳитлер. Адолф Ҳитлернинг ўлимини бутун дунёда байрамдек қаршилашади. Аммо бир тарелка макаронга қорни тўйса-да, бутун дунёни забт этаман деб уруш бошлаган бу малъун фашист ўша вақтда 70 миллиондан ортиқ одамларнинг ёстиғини қуритиб бўлганди.

Ҳитлер урушни бошлаган чоғи ҳеч ким менга қаршилик қилолмайди, ҳамма ўз жонидан қўрқиб айтганимни қилади, деб ўйлаган бўлса керак. Лекин охир-оқибат у ўзи қурдирган бункерда, қўрқоқларча ўз жонига қасд қилиб, хор бўлиб ўлади. Ҳатто ўзининг шахсий сирларини биладиган маъшуқасига ҳам тирик қолиш имконини бермайди.

Кўрсатув бошида ўз идеологияси билан дунёни даҳшатга тўлдирган фашистни эслаганимиз ёқимли ҳолат эмас, албатта. Лекин инсон азбаройи хулоса чиқариш учун тарихда қилинган хатоларни эслаб туриши керак.

Биз доимгидек ҳафта давомида дунёда нималар бўлганини ёдга оламиз. Илтимос, YouTube-каналимизда юкланган видеога like босинг, изоҳларда фикрингизни қолдиринг. Шу тариқа видеони имкон қадар кўпроқ одам томоша қилишига ёрдам берган бўласиз.

Трамп Россияга муҳлат берди

Охирги вақтларда Доналд Трампнинг бирор гапига ҳафтанинг энг муҳим воқеаси сифатида қарашга мажбур бўляпмиз. Чунки ҳозирча уруш масаласида гап дипломатиясидан нарига ўтмаётган Трамп дунёга энг кўп таъсир қиладиган давлат президенти. Бу ҳафта Трамп чиндан жиддий гап айтди. Оқ уйда Италия бош вазири Жоржия Мелони хоним билан учрашган Трамп журналистлар билан мулоқот вақтида Россия президенти Путиндан ҳафта охиригача ўт очишни тугатиш бўйича жавоб кутишини айтди. Яъни Трамп очиқчасига Путинга Украинага ракета учиришни тўхтатиши учун муҳлат берди.

Кейинроқ давлат котиби Марко Рубио АҚШ охири йўқ музокараларга вақт сарфлашни истамаслиги, томонлардан бирортаси Трамп воситачи бўлаётган музокараларга саботаж қилса, Вашингтон ўртадан чиқишини айтди. Шунингдек, Трамп Украина билан ниҳоят минерал ресурслар бўйича келишувга эришилгани, битим 24 апрел куни имзоланишини айтди. Америка нашрларига кўра, Вашингтон аввалги битимда Украинанинг қарзини 300 миллиард доллар деб қайд этган бўлса, бу гал ушбу рақам 100 миллиард долларгача камайтирилган.

Шу ўринда савол пайдо бўлади, хўш, Россия якшанба кунигача Трамп истаётган жавобни бермаса, нима бўлади? Йўқ, Америка қўлини қўлтиғига уриб майли, энди ўзингиз келишиб олинг, деб кетмайди. Бу ҳолда дунё кўз ўнгида шарманда бўлгани қолади. Агар Россия ўт очишни тўхтатишга кўнмаса, Трамп катта эҳтимол рус нефтига нисбатан санкцияларни кучайтиради. Трампнинг вариантлари орасида Россия нефтини сотиб олган давлатларга нисбатан 500 фоиз бож қўллаш варианти ҳам бор. Трамп нефт Россия бюджетининг асоси экани, «қора олтин»дан келаётан даромадсиз урушни давом эттириб бўлмайди деб ҳисоблайди.

Суми ва Шуяга зарбалар

Ҳафта давомида Россия бир-бирининг фронтдан олисдаги ҳудудларига зарба беришни давом эттирди. Россия чегарадаги Суми шаҳри марказига зарба йўллади. Оқибатда 35 нафар тинч аҳоли вакили ҳалок бўлди. Руслар зарба нишони украиналик ҳарбийлар бўлганини айтишди. Кейинчалик шаҳар марказида чиндан ҳарбийларни тақдирлаш маросими ўтказилгани аниқ бўлди ва унинг ташкилотчиси бўлган ҳарбий ишдан олинди.

Россия Сумига иккита «Искандер-М» баллистик ракетаси билан ҳужум қилган. Лекин зарба вақтида бомбапанада бўлган ҳарбийлардан бирортаси ҳалок бўлмаган.

16 апрел куни Украина Россиянинг Шуя ва Курск шаҳарларига дрон ҳужуми амалга оширди. Айниқса Шуяга жуда интенсив ҳужум қилинди. Ҳужум нишони шаҳардаги ҳарбий қисм бўлиб, у ерда ёнғин келиб чиққан, ҳарбийлар казармаси вайрон қилинган. Украина томони бу ҳарбий қисмда Сумига баллистик ракета учирган 112-гвардиячилар ракета бригадаси бўлганини маълум қилди. Россиядаги Z-блогерлар бу маълумотни тасдиқлаган. Курскда ҳам украинлар айнан Сумига ракета зарбаси уюштирган яна бир бригадани нишонга олган.

Байденнинг илк чиқиши

Ҳафта давомида АҚШ собиқ президенти Жо Байден президентликдан кетганидан кейин илк марта омма олдида кўриниш берди. У Чикагодаги ижтимоий ҳимояга бағишланган тадбирда нутқ сўзлади. Байден амалдаги президент Доналд Трамп АҚШдаги ижтимоий ҳимоя тизимини йўқ қилаётганини айтди. Нутқи давомида Байден бирор марта Трампнинг исмини тилга олмади. Аввалроқ Байден демократик партия оёққа туриш учун яна катта саҳналарга тайёрлигини айтгани, бу борада партия лидерлари билан учрашгани айтилганди.

«Толибон» террорчилар рўйхатидан чиқарилди

Тўрт йил аввал Афғонистонда ҳукуматни эгаллаган «Толибон» ҳаракати энди Россияда террорчилик ташкилоти эмас. 1994 йилда тузилган ҳаракат 2003 йилдан буён Россияда террорчи ташкилот деб эълон қилинган, ОАВда унинг номи келтирилганда террорчилик ташкилоти экани қайд этилиши мажбурий эди. Россия Олий суди Россия Бош прокуратурасининг «Толибон»ни террорчилик ташкилотлари рўйхатидан чиқариш бўйича сўровини қаноатлантирди.

Суд ёпиқ ўтиб, журналистларга фақат суд қарори тақдим этилган. Қарор ўша заҳоти кучга кирган. Шу ўринда «Толибон»ни террорчилар рўйхатидан чиқариш ишлари анча аввал бошланганини ҳам айтиш керак. Россиялик журналистларга 2021 йилдаёқ «Толибон»ни террорчилик ташкилоти деб аташ тақиқланган.

Шу ўринда ўша вақтда рус каналларидан бирида ёзилган пост эсга тушади: «Талибан запрещенная в России организация, которую в России запрещено называть запрещенной». Рус тили жуда бой тил, шундай эмасми?

Судандаги вазият

Март ойи охирида Судан армияси пойтахт Хартумни тўлиқ эгаллагач икки йилдан буён давом этаётган фуқаролар уруши тугагандек туюлганди. Лекин бу мамлакатдаги урушдан силласи қуриган тинч аҳоли учун оғир кунлар ҳали-бери тугайдиганга ўхшамайди.

Бу можаро масштабини тушунишингиз учун унга қисқача таъриф берамиз. Хуллас, икки йилдан буён иккита куч ҳукумат талашиб, урушиб келади. Бир томонда Судан армияси генерали Абдулфаттоҳ ал Бурхон бошчилик армияси, бир томонда Муҳаммад Ҳамдан Дагало бошчилигидаги Тезкор ҳаракат кучлари. Улар ҳукумат талашиб урушаётган даврда 150 мингдан ортиқ тинч аҳоли ҳалок бўлди. 50 миллиондан ортиқ одам яшайдиган мамлакат аҳолисининг 97 фоизи суний мусулмонлар. Шундай бўлса-да, ҳукумат талашган кучлар одамларни иккига ажратиб қўйган.

Армия пойтахтни эгаллаган бўлса-да, Тезкор ҳаракат кучлари жанубдаги Дарфур минтақасини назорат қилади. Ушбу ҳафтада Муҳаммад Дагало Суданнинг ўзи назорат қилаётган ҳудудида муқобил ҳукумат тузилишини эълон қилди. Дагало бу параллел давлат эмас, Судан учун мумкин бўлган ягона келажак ҳукумати деб атади. Дагалонинг айтишича, унинг кучлари назорат қилаётган ҳудудда одамлар учун янги валюта, янги шахсий гувоҳномалар жорий этилади.

Душанба куни Дагалонинг кучлари Дарфурдаги «Замзам» қочоқлар лагерини эгаллагани маълум бўлди. Оқибатда 400 минг суданлик лагердан қочишга мажбур бўлган. Лагер учун 4 кун давомида жанг бўлган. БМТ маълумотига кўра, ҳукумат талашган кучлар ўртасида жирканч отишмалар 300 нафар тинч аҳоли ўлимига сабаб бўлган. Лагер жойлашган Ал Фашир шаҳри Судан армиясининг Дарфурдаги охирги таянчи эди. Армия пойтахтни эгаллагач Дагалонинг кучлари энди Замзам лагерига ҳужумни кучайтирган. Улар 500 минг одам ҳимоясиз қочоқ суданликлар палаткадаги харобада яшайдиган лагер атрофидаги объектларга жанговар дрон билан ҳужум қилган. Ҳукумат талашишнинг даҳшатини шу фактнинг ўзи кўрсатиб турибди.

АҚШнинг Яманга ҳужуми

Доналд Трамп Оқ уйга қайтгач АҚШ Ямандаги ҳусийчиларга ҳужумни кучайтирди. Қизил денгиз соҳилидаги «Рас Иса» лагерига зарба сабаб камида 58 киши ҳалок бўлган. Америка томони бу Эрон томонидан қўлланадиган ҳусийчиларнинг ёнилғи манбаи бўлгани ҳақида баёнот берди. Нефт терминалига 14 марта ҳаво ҳужуми амалга оширилган. Бу ҳужумдан кўп ўтмай Ямандан Исроил томонга ракета учирилган, лекин Исроил ҳаво мудофаа тизими уни тўсиб қолган.

Париждаги учрашув

Трамп амалда Европа давлатлари ортиқ Американинг иттифоқчиси эмаслигини эълон қилиб бўлганди. Украинадаги урушни бир кунда тугатаман деб катта кетган Трамп музокараларда европаликларга жой йўқ деганди. Лекин урушни тугатишнинг ягона йўли Украина Россияга ўз ҳудудларини қўшқўллаб топшириши эканини айтиб чарчамаётган миллиардер Стивен Уиткофф ва Трамп маъмуриятидаги бошқа мегасиёсатчилар музокараларда ҳеч нимага эриша олмагач, жаноб Трамп Европадаги урушни европаликларсиз тугатиб бўлмаслигини тушуниб етган кўринади.

Сешанба куни Трампнинг Украина бўйича махсус вакили Кит Келлог Украина, Франция ва Германия вакиллари билан учрашув ўтказди. Учрашув якунлангач давлат котиби Марко Рубио россиялик ҳамкасби Сергей Лавровга қўнғироқ қилиб, Трамп ва АҚШ уруш тугашини истаётганини айтган. Шунингдек, АҚШ бош дипломати Вашингтон яна бир неча ой музокарама музокара сарсон бўлиб юрмоқчи эмаслигини, бир неча кунда бу борада бир қарорга келишини айтди.

Ироқдаги қум бўронлар

Ироқда ҳафта давомида даҳшатли қум бўронлари ёпирилди. Минглаб одамлар нафас йўлларидаги муаммо билан тиббий ёрдамга эҳтиёж сезган. Маҳаллий аэропортлар вақтинча ишлолмай қолган. Ўзи Ироқда бўронлар шундоғам жуда кўп бўлади, лекин иқлим ўзгариши сабаб улар одатдагидан узоқроқ давом этадиган бўлиб қолди. БМТ Ироқни табиий жиҳатдан энг ноқулай беш давлат сирасига киритган. Бу давлат қум бўронларидан ташқари жазирама ва сув муаммоси ҳам одамларни қийнаб келади.

Бизда ҳозирча шулар. Бу сизларга етказмоқчи бўлган хабарларимизнинг охиргиси эди. Ҳафталик дайжест кўрсатуви билан кейинги якшанбада кўришгунча.

Ўткир Жалолхонов тайёрлади.

Тасвирчи ва монтаж устаси Фахриддин Ҳотамов.