Асирларни озод қилишга тайёр ҲАМАС, Судандаги жим геноцид ва Трамп депортациясини тўхтатган суд — кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеалар ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномамизда таништирамиз.

ҲАМАС: Уруш тўхтаса, гаровдагилар озод бўлади

ҲАМАС сиёсий бюроси раҳбар ўринбосари Халил ал-Ҳайя «Ал-Жазийра» телеканали орқали қилган чиқишида ҳаракат барча исроиллик асирларни урушни тўхтатиш эвазига озод қилишга тайёр эканини билдирди.

Унга кўра, ҲАМАС ҳарбий ҳаракатларни тўхтатиш, асирлар алмашинуви, Ғазодан Исроил армиясини чиқариш, қамални тугатиш ва урушдан кейинги тикланишни ўз ичига олган «кенг қамровли пакет»га рози. Ал-Ҳайя Исроил март ойида янгидан урушни бошлаб, январдаги тўхтамни бузганини таъкидлади.

Унинг сўзларича, Миср ва Қатар воситачилигида Рамазон якунида келишув лойиҳаси таклиф қилинган ва ҲАМАС уни қабул қилган, аммо Исроил унда амалга ошириб бўлмас шартлар, жумладан ҲАМАСни қуролсизлантириш шартини қўйган.

ҲАМАС тўлиқ асирлар алмашинуви бўйича музокараларга тайёрлигини билдирмоқда. АҚШ воситачилигидаги яширин музокаралар мартда босқичма-босқич тўхтаган.

Ғазода ҳалок бўлганлар сони 51 мингдан ошди

Исроил армияси томонидан Ғазо секторига қарши ўтказилган навбатдаги ҳаво ҳужумлари оқибатида 35 фаластинлик ҳалок бўлди. Бу ҳақда маҳаллий тиббий хизматлар маълум қилди.

Ҳужумлар асосан Хон Юнус шаҳри атрофида амалга оширилган бўлиб, жабрланганлар орасида болалар ҳам бор. Яраланган ўнлаб фуқаролар «Наср» касалхонасига етказилган.

2023 йилнинг 7 октябридан буён Исроил армиясининг Ғазо секторидаги ҳужумлари оқибатида ҳалок бўлган фаластинликлар сони 51 минг 201 нафарга етди. Бу ҳақда Ғазо секторидаги Фаластин соғлиқни сақлаш вазирлиги маълум қилди.

Биргина сўнгги сутка ичида 43 фаластинлик ҳалок бўлиб, 145 киши яраланган. 7 октябрдан бери яраланганлар сони 116 минг 826 нафарга етган. Айни дамда минглаб қурбонлар танаси ҳамон вайрон бўлган бинолар остида қолмоқда.

Жорий ҳужумлар 19 январдаги оташкесим келишуви бузилгандан сўнг янада кучайди. Биргина 18 мартдан буён 1827 киши ҳалок бўлган, 4828 киши жароҳатланган.

Ҳар куни кузатилаётган бомбардимон ва ҳужумлар, асосан, фуқаролар яшайдиган ҳудудларни қамраб олмоқда. Жаҳон ҳамжамияти томонидан огоҳлантиришлар бўлганига қарамай, Ғазодаги ҳалокатли ҳужумлар давом этмоқда.

Суданда жим геноцид давом этмоқда

Судан икки йилдан бери дунё эътиборидан четда қолган ҳалокатли уруш гирдобига ботмоқда. Армия ва RSF номли тиш-тирноғигача қуролланган гуруҳ ўртасидаги тўқнашувлар кўплаб шаҳарларни харобага айлантирди. Жасадлар кўчаларда сочилиб ётибди, касалхоналар вайрон, бутун бир шаҳарлар эса бўшаб қолган.

Аҳолининг 30 фоизи ўз уйларини ташлаб чиқишга мажбур бўлди. БМТ ва ҳуманитар ташкилотлар аниқланган қурбонлар сони расмий рақамлардан анча кўп бўлиши мумкинлигини билдирмоқда. Алоқалар узилганлиги ва матбуотда чекланган ёритилиш туфайли ҳақиқий фожиа кўздан яширилаётган бўлиши мумкин.

Қатлиом ва қочқинлик кенг кўламда. Суданда содир бўлаётган бу фожиа кўпчилик учун ҳали ҳам номаълум. Лекин унинг сукут ичидаги ваҳшийлиги бутун дунё учун сигнал бўлиши керак, дея бонг урмоқда халқаро ҳуқуқбонлик ташкилотлари.

АҚШ БМТни антисемитизмда айблади

АҚШ БМТнинг Фаластин ҳуқуқларини ҳимоя қилаётган Франческа Албанезени қайта тайинлаш қарорини танқид қилди. 15 апрелда АҚШнинг БМТдаги вакиллиги ушбу тайинловни «антисемитизм ва терроризмни ёқлаш», дея баҳолади.

Албанезе 2022 йилдан буён БМТнинг оккупация қилинган фаластинлик ҳудудлар бўйича махсус маърузачиси лавозимида ишлаб келади ва бу вазифани бажараётган илк аёл ҳисобланади. У фаластинликларнинг халқаро майдондаги ҳуқуқларини қатъий ҳимоя қилиши билан танилган.

АҚШ тарихан БМТнинг энг йирик молиявий ҳомийси ҳисобланади. Бироқ Вашингтон бу сафар БМТ фаолиятини очиқ танқид қилиб, уни бир томонлама позицияда айблади.

Бу орада АҚШ ҳукумати 240 та университетда таҳсил олаётган 1500 нафарга яқин хорижий талабанинг визасини бекор қилди. Улар асосан F-1 ва J-1 визаларига эга бўлиб, энди мамлакатни тарк этишга мажбур.

Middle East Eye маълумотига кўра, кўпчиликка ҳеч қандай айб қўйилмаган ва олдиндан огоҳлантирилмаган. Вазият SEVIS базасидаги маълумотлар текширилиши орқали ошкор қилинган.

Вашингтон, Коннектикут ва Ню Жерсидаги йирик университетлар визалар бекор қилинганини тасдиқлади. АҚШ Давлат департаменти бу ҳаракатлар ташқи сиёсатга хавф туғилганда виза қайтарилиши мумкинлигини билдирган.

АҚШ Давлат котиби Марко Рубио «намойишларда қатнашганлар визага лойиқ эмас» деган ва 300 талабага виза рад этилганини айтган.

Юристлар бу қарор устидан даъво аризалари киритишмоқда, талабаларнинг ҳуқуқий мақоми номаълумлигича қолмоқда.

Трамп депортацияси вақтинча тўхтатилди

АҚШ Олий суди Доналд Трамп маъмурияти томонидан қабул қилинган депортация қарорларини вақтинча тўхтатди. Президент 1798 йилда қабул қилинган кам қўлланадиган «Душманона кайфиятдаги чет элликлар тўғрисида»ги қонунга асосланиб, Венесуэла мигрантларини судсиз депортация қилмоқчи эди.

Бу қонун сўнгги марта Иккинчи жаҳон урушида америкалик японларни чиқариб юборишда ишлатилган. Март ойида ушбу асосда бир гуруҳ мигрант Салвадордаги қамоқхоналарга юборилганди.

Олий суднинг қарорига кўра, ҳеч бир шахс янги кўрсатмагача депортация қилинмаслиги лозим.

Трамп мигрантларни террористик гуруҳларга алоқадорликда айбласа-да, ҳуқуқ фаоллари буни конституция бузилиши деб баҳоламоқда.

ACLU ушбу қарорни олқишлаб, «инсонлар судсиз хориждаги қамоқхоналарга юборилаётган эди», дея таъкидлади.

Зеленский Россияга яна мурожаат қилди

Украина президенти Володимир Зеленский Россиядан узоқ масофали ҳужумлардан 30 кунлик воз кечишни таклиф қилди. Унинг айтишича, «Пасха танаффуси» вақтида Россия 2000 дан ортиқ ҳужум амалга оширган, бироқ узоқ масофаларга берилган зарбалар кузатилмаган.

Зеленскийнинг таъкидлашича, фронтнинг барча йўналишларида Россия ўз ваъдасини бузган. Покровск йўналишида эса энг кўп штурмлар амалга оширилган. У бу ҳолатни ҳисобот берган Украина қуролли кучлари Бош қўмондони Олександр Сирский маълумотлари билан тасдиқлади.

Шу сабабли Зеленский ҳеч бўлмаганда фуқаролик инфратузилмасига ракета ва дрон ҳужумларини 30 кунга тўхтатишни таклиф қилди. У бу тинчлик формати узайтирилиши мумкинлигини айтди.

Кремл эса Путин пасха танаффусини узайтириш бўйича кўрсатма бермаганини маълум қилди. Оташкесим 21 апрел соат 00:00 да тугаган.

Касалликка мойилликни оширган COVID-19

COVID-19’ни бошидан кечирганлар кейинчалик бошқа касалликларга 50 фоизгача кўпроқ чалинади ва уларнинг даволаниш даври ҳам чўзииши ойдинлашди.

АҚШнинг Сент-Луис университети олимлари ўтказган тадқиқотда шу хулосага келинган. Улар 200 минг нафар коронавирусни юқтирган ва 600 минг нафар юқтирмаган шахснинг тиббий маълумотларини таҳлил қилган.

Маълум бўлишича, COVID-19’ни енгил ўтказганлар ҳам кейинчалик нафас йўллари инфекциялари, бактериал ва вирусли касалликларга нисбатан анча мойил бўлган. Ҳатто оддий шамоллаш, қуюқ йўтал ва ўпка инфекциялари уларда оғирроқ кечган.

Олимлар бунга аниқ изоҳ тополмаяпти. Бошқа омиллар тенг бўлган шароитда фақат COVID-19 билан боғлиқ ҳолатларда бундай таъсир кўрилган. Тадқиқотчиларнинг фикрича, вирус иммун тизимини узоқ муддатга заифлаштириши ва турли патогенларга йўл очиб бериши мумкин.

Истанбул аэропорти Европада энг илғор

Истанбул халқаро аэропорти Европада энг кўп авиақатнов амалга оширилган аэропорт сифатида тан олинди. EUROCONTROL маълумотига кўра, 7–13 апрел кунлари у ерда кунига ўртача 1464 парвоз амалга оширилган.

Бу кўрсаткич билан Истанбул аэропорти Лондон, Париж ва Франкфурт каби йирик марказларни ортда қолдирди. Ҳаво ҳаракати бўйича иккинчи ўринда Амстердамнинг Схипҳол аэропорти (1361 рейс), учинчида эса Лондоннинг Ҳитроу аэропорти (1344 рейс) жойлашди. Уларни Парижнинг Шарл де Голл (1341 рейс) ва Франкфурт аэропорти (1309 рейс) таъқиб қилмоқда.

EUROCONTROL’нинг «Европа авиация ҳисоботи»га кўра, Истанбул аэропорти мунтазам парвозлар, қулай логистика ва йўловчи оқими жиҳатидан Европа етакчисига айланган.

Ҳа, Истанбул аэропорти муҳташам ва қулай аэропорт. Лекин унинг ичида озиқ-овқат ва ичимликлар нархи ҳам жуда қимматлиги билан тилларга тушган.