Путин маълум шартлар асосида Украина билан музокараларга тайёрлигини айтди. Зеленский бунга нима дейди?

21 апрел, душанба куни кечқурун Путин Зеленскийнинг ҳам Украинадаги, ҳам Россиядаги фуқаролик инфратузилмаларини ўққа тутишга мораторий жорий этиш ҳақидаги таклифига муносабат билдирди.

Киевнинг бундай ташаббуси Украина ва Россия Саудия Арабистонида АҚШ билан алоҳида музокаралар ўтказиб, 30 кун давомида икки давлатнинг энергетика объектларига зарба бермаслик бўйича келишувлари ортидан берилди.

18 мартдан амал қилган «энергетика мораторийси»нинг муддати тугагач, томонлар уни узайтириш ҳақида эълон қилмаган. Қолаверса, келишув амалда бўлган даврда ҳам Киев ва Москва деярли ҳар куни бир-бирини келишувни бузишда айблаб келган.

Март ойидаги музокаралар чоғида Украина 30 кунга тўлиқ сулҳ тузишни ҳам таклиф қилганди, бироқ Россия ўзининг бир неча шартларни илгари сурган, бу шартлар эса Киев ва унинг ғарбдаги иттифоқчиларига маъқул келмаганди.

Душанба куни Путин Россия «ҳар қандай тинчлик ташаббусларига доимо ижобий муносабатда бўлгани»ни айтди. «Умид қиламизки, Киев режими вакиллари ҳам шундай йўл тутади», – деди у.

Шундан сўнг, Кремл матбуот котиби Дмитрий Песков аниқлик киритиб, Путиннинг сўзлари унинг Украина билан тўғридан тўғри музокаралар олиб боришга, хусусан, фуқаролик объектларига зарба беришдан воз кечишга тайёрлигидан далолат беришини тасдиқлади.

«Президент фуқаролик объектларига зарба бермаслик мавзусини икки томонлама ҳам муҳокама қилиш мумкинлиги ҳақида гапирганда, президент айнан Украина томони билан музокаралар ва муҳокамаларни назарда тутган», – деди Песков.

Бунгача Россия расмийлари, жумладан Путин Украина билан тўғридан тўғри музокаралар олиб боришдан бош тортиб келарди.

Кремл бир неча бор Зеленскийнинг легитимлигини шубҳа остига олган, унинг ваколатлари тугагани ва янги сайловлар ўтказилмаганини даъво қилган. Бироқ, бу баёнотлар Украина Конституцияси ва қонунларига зид бўлиб, уларга кўра, уруш даврида сайловлар ўтказиш тўғридан тўғри тақиқланади. Дунёнинг бошқа ҳеч бир давлати ёки халқаро ташкилот Украина давлат институтларининг легитимлигига шубҳа қилмайди.

Украина Россия билан музокаралар олиб бориши мумкинми?

Песков ўз изоҳида Украина Россия билан тўғридан тўғри музокараларга тайёрланадиган бўлса, «бундай алоқалар йўлидаги тўсиқларни юридик жиҳатдан „тозалаши“ кераклиги»ни айтди. У журналистлардан бирининг Украина гўёки Россия билан музокараларни расман тақиқлаб қўйгани ҳақидаги саволига шундай жавоб қайтарди.

Аслида, бундай тақиқ йўқ, аммо 2022 йил октябр ойида Зеленский Украина Миллий хавфсизлик ва мудофаа кенгашининг Владимир Путин билан музокаралар олиб бориш мумкин эмаслиги ҳақидаги қарорини тасдиқловчи фармонни имзолаган.

Путиннинг ўзи жорий йил январ ойида Россия Украина билан алоқаларга тайёрлигини, бироқ «Киевдаги режимнинг амалдаги раҳбари, ҳали етарлича легитим бўлган даврида, музокараларни тақиқлаш тўғрисида фармон чиқаргани»ни айтганди.

«Қатъий қилиб айтганда, бундай шароитда музокаралар ноқонуний бўлади, демак, бу музокаралар натижаларини ҳам ноқонуний деб эълон қилиш керак бўлади», – деганди Россия президенти.

Феврал ойи бошида Зеленский бу агар Украинага тинчлик олиб келадиган бўлса, Путин билан тўғридан тўғри музокараларга тайёрлигини айтганди.

Зеленский нима деб жавоб берди?

21 апрел кунги кечки мурожаатида Зеленский Украина «ҳеч бўлмаганда фуқаролик инфратузилмаларига зарба бермаслик таклифини сақлаб қолиши»ни таъкидлади. «Ва биз Москвадан аниқ жавоб кутамиз. Биз буни қандай таъминлаш бўйича ҳар қандай мулоқотга тайёрмиз», – деди Украина президенти.

Путин таклиф қилган «Пасха сулҳи» натижаларини изоҳларкан, Зеленский шундай деди: «Ҳақиқатан ҳам, Пасха байрамида ҳаво тревогалари бўлмади ва фронтнинг баъзи жойларида сукунат ҳукм сурди. Яъни, бунинг имкони бор – айнан Россия қотилликларни камайтиришга ҳаракат қилганида бунга эришиш мумкин».

Пасха байрами олдидан Путин фронтда 30 соатлик сулҳ тузишни таклиф қилди ва Украина бу таклифни қабул қилди. Аммо бу вақт давомида Киев ва Москва доимий равишда бир-бирини сулҳни бузишда айблаб келди.

Душанба куни Зеленский «фуқаролик инфратузилмаларига учувчисиз учиш аппаратлари ва узоқ масофали ракеталардан фойдаланган ҳолда ҳар қандай ҳужумларни камида 30 кунга тўхтатадиган» янги келишувларни таклиф қилди.

Путин Кремл бу ғояни ўрганиб чиқишини билдирди. «Буни ҳал қилиш керак, буларнинг барчаси бундай пухта тадқиқот учун мавзу, балки икки томонлама тартибда ҳам», – деди Россия президенти.

Шу билан бирга, Путин фуқаролик объектларига зарба берилиши, агар улар ҳарбий мақсадларда фойдаланилган бўлса, ўзини оқлашини айтди.

Унинг Россиянинг яқинда Суми шаҳрига ракета ҳужумини (ҳужум оқибатида тинч аҳоли вакилларининг 30 га яқин вакили ҳалок бўлган, 100 дан ортиқ киши жароҳатланган) зарбага учраган университет биносида ҳарбий хизматчиларни тақдирлаш маросими ўтказилгани билан изоҳланган.

Бироқ, бундай баёнот халқаро ҳуқуққа очиқдан очиқ зиддир. Женева конвенцияларига кўра, фуқаролик объекти ҳарбийлар томонидан фойдаланилганда қонуний ҳарбий нишон бўлиши мумкин, аммо бунинг учун улар ҳарбий ҳаракатларга самарали ҳисса қўшган бўлиши керак.

Буёғига нима бўлади?

Россия ва Украина иштирокидаги сўнгги тўғридан тўғри музокаралар Россиянинг кенг кўламли босқини бошланганидан кейинги дастлабки ҳафталарда Истанбул ва Беларусда бўлиб ўтганди.

Путиннинг музокараларга тайёрлиги ҳақидаги баёнотлари АҚШ вакиллари можарони ҳал қилиш бўйича воситачилик ҳаракатларини тўхтатиш билан таҳдид қилиши ортидан янгради.

Ўтган ҳафтада Парижда АҚШ, Украина ва Европа давлатлари иштирокидаги музокаралардан сўнг давлат котиби Марко Рубио Вашингтон яқин кунларда ҳеч қандай тараққиёт белгилари бўлмаса, тинчлик ўрнатиш ҳаракатларидан воз кечишини айтганди.

Унинг сўзларига кўра, АҚШ тинчлик музокараларини яна бир неча кун давом эттиришга, кейин эса эътиборни бошқа муаммоларга қаратишга тайёр. Кейинроқ бу ҳақда президент Доналд Трампнинг ўзи ҳам айтиб ўтди.

Американинг Wall Street Journal газетаси ёзишича, АҚШ Киевга урушни тугатиш режасини таклиф қилган, унда АҚШ Қрим аннексиясини тан олиши ва Украинанинг НАТОга қўшилишдан бош тортиши кўзда тутилган.

Бу режа 23 апрел куни Лондонда бўлиб ўтадиган АҚШ, Украина ва Европа делегациялари музокараларининг янги раундида муҳокама қилиниши кутилмоқда.

Агар томонлар келишувга эришса, кейинги қадам АҚШ президентининг махсус вакили Стив Уиткоффнинг Россияга навбатдаги ташрифи бўлиши мумкин, деб ёзди WSJ.