Германиянинг янги канцлери Фридрих Мерц ҳақида нималар маълум?

Фридрих Мерц 1955 йил 11 ноябрда Брилонда (Шимолий Рейн-Вестфалия, Иккинчи жаҳон урушидан кейин Британия назорати остида эди) адвокатлар Йоахим ва Паула Мерц оиласида туғилган. У оиладаги тўрт фарзанднинг энг каттаси. РБК нашри янги канцлер фаолиятига оид шу ва бошқа фактлар билан ўртоқлашди.

Мерцнинг отаси протестант насроний оиласидан; 1970-йилларда у собиқ нацистларга қарши суд жараёнларини бошқарган ва маҳаллий ўрта мактабда ҳуқуқдан дарс берган. Йоахим Мерц кейинчалик вилоят суди судьяси бўлди ва Christlich Demokratische Union Deutschlands (насроний-демократлар, CDU) партиясига қўшилди. Ҳали мактаб ўқувчиси бўлганида, 1972 йилда Фридрих отасидан ўрнак олиб, насроний-демократларнинг ёшлар ташкилотига аъзо бўлишга қарор қилди ва фаоллиги билан ажралиб турди.

Мерц 1975 йилда Рютен шаҳри гимназиясини тамомлади, кейин бир йил давомида ўзиюрар артиллерия ҳарбий қисмида хизмат қилди.

1976 йилда бўлажак сиёсатчи CDU партиясига яқин бўлган Конрад Аденауэр жамғармасидан стипендия олди ва Бонн билан Марбург университетларида ҳуқуқшунослик бўйича ўқишни бошлади.

Мерц 1985 йилда давлат имтиҳонларини муваффақиятли топшириб, Саарбрюкен туман судида бир йил судья бўлиб ишлади, кейин Германия кимё саноати уюшмасида адвокат лавозимини эгаллади ва адвокатлик фаолиятини бошлади.

Сиёсий мартаба

Мерцнинг сиёсий фаолияти 1989 йилда CDU партиясидан Европа парламентига депутат этиб сайланиши билан бошланди, у ерда 1994 йилгача Жанубий Вестфалия минтақаси бўйича вакиллик қилди. Кейин у Хохзауэрланд округида (Шимолий Рейн-Вестфалия) сайловда ғалаба қозонди ва Германия Бундестаги депутати бўлди. У ерда 1994 йилдан 2009 йилгача ишлади.

Депутат сифатида сайланганидан тўрт йил ўтиб, ўша пайтдаги CDU/CSU фракцияси раҳбари Волфганг Шойбле ўринбосари бўлди ва 2000 йилда унинг ўрнини эгаллади. Бироқ Мерц ҳеч қачон ҳукуматда ишламади, шунинг учун баъзилар уни сиёсатчи сифатида канцлер бўлиш учун етарли тажрибага эга эмас деб ҳисоблайди.

2002 йилги сайловда марказчиларнинг мағлубиятидан сўнг, Мерц фракция раҳбари лавозимини тарк этди ва унинг вориси Ангела Меркел уч йилдан сўнг Германия канцлери бўлди. Ўзининг биринчи муддатида у Мерц қонун лойиҳалари билан бошланган солиқ ислоҳотларининг ашаддий танқидчиси бўлди ва шунингдек, унинг фракция раҳбари ўринбосари лавозимидан четлатилишини ёқлади. Улар орасидаги зиддият кучайди, чунки Меркел CDU партиясини сўлга силжитишга ҳаракат қилди, Мерц эса партиянинг консерватив йўналишини ҳимоя қилди.

2007 йилда Мерц федерал сайловларда иштирок этишдан бош тортди ва 2009 йилда сиёсатни тарк этди. У ўз қарорини сиёсатдан ташқарида «ўйлаб кўриш» ва профессионал тажриба орттириш учун вақт ажратмоқчи эканлиги билан изоҳлади. Бироқ, соҳани бутунлай тарк этмади: ашаддий америкапараст бўлган Мерц 2009 йилда «Атлантика кўприги» раиси бўлди. Гап партиядан ташқари ташкилот ҳақида кетмоқда, унга АҚШ ва Европадан сиёсат, бизнес ва фан вакиллари аъзо бўлиши мумкин. Мерц уни ўн йил давомида бошқарди.

2018 йил январь ойида Мерц CDU бошчилигидаги Шимолий Рейн-Вестфалия ҳукуматининг Brexit ва трансатлантик муносабатлар бўйича маслаҳатчиси бўлди. Шу даврда Доналд Трамп Оқ уй раҳбари эди ва Мерцнинг номзоди АҚШ-Европа Иттифоқи муносабатларидаги ушбу қийин даврга мос туюлди.

Мерц катта сиёсатга қайтишга биринчи уринишини ўша йили амалга оширди: Ҳамбургдаги CDU конгрессида Меркел сайловда қатнашишдан бош тортганидан кейин партиянинг янги раислиги учун ўз номзодини илгари сурди. Бироқ у мамлакатнинг ўша пайтдаги мудофаа вазири, Меркел ҳимоячиси ҳисобланган Аннегрет Крамп-Карренбауэрга ютқазди.

2020 йилда Тюрингиядаги сиёсий жанжалдан сўнг, Крамп-Карренбауэр партия етакчиси лавозимидан истеъфога чиқди: маҳаллий CDU бўлими ўта ўнгчи «Германия учун альтернатива» партияси билан ҳамкорлик қилганликда айбланган эди. Бироқ Мерц унинг ўрнини эгаллай олмади – Шимолий Рейн-Вестфалиянинг шу пайтдаги бош вазири Армин Лашет иккинчи турда ундан 95 та овозга ўзиб кетди.

2021 йилги Бундестаг сайловлари насроний-демократлар учун фалокатли бўлди, бу эса партия раҳбариятини ўзгартириш тўғрисида қарор қабул қилинишига олиб келди. Мерц учун бу имконият даврига айланди: Меркел сиёсатни тарк этгач, ниҳоят CDU раҳбари лавозимини эгаллашга муваффақ бўлди. У ҳукуматда ишлаш тажрибасига эга бўлмаган ҳолда бу партияни бошқарган биринчи сиёсатчи эди.

Германия канцлери

2024 йил сентябрида CDU ўзининг Бавариядаги иттифоқчиси CSU партияси билан биргаликда Мерцни канцлерликка номзод сифатида маъқуллади.

2025 йил 23 февралда бўлиб ўтган Бундестагга навбатдан ташқари сайловларга бир неча кун қолганида Мерц энг истиқболли номзодлар рейтингида (32 фоиз қўллаб-қувватлов) биринчи ўринни эгаллади, Олаф Шолц эса Германиянинг сўнгги 25 йилдаги энг машҳур бўлмаган канцлери мақомини олди. Бу сайлов кампанияси 2021 йилги сайловларда муваффақиятсизликка учраган CDU/CSU учун қасос бўлди – бу сафар блок биринчи ўринни эгаллади (28,6 фоиз овоз) ва Мерц ғалаба қозонган партия номзоди сифатида раҳбарлик қиладиган ҳукуматни тузиш ҳуқуқини олди.

Мерц ўзининг сайловолди ташвиқотида 2015 йилда қочқинлар оқими бошланганидан бери Германияни қамраб олган миграция инқирозига қарши курашга эътибор қаратди. Бундан ташқари, бу соҳада қатъий сиёсат юритилишини тарғиб қилди.

Миграция масаласи 2025 йил январида Ашшафенбург шаҳрида Афғонистондан келган мигрантнинг ҳужуми оқибатида катталар ва бир бола ҳалок бўлган фожиадан сўнг яна кун тартибига чиқди. Мерц Шолц ҳукуматининг бу соҳадаги сиёсатини танқид қилди ва ноқонуний мигрантларга қарши кураш бўйича бир қатор қатъий чоралар, жумладан доимий чегара назоратини жорий этишни таклиф қилди. Тегишли ташаббусни Бундестагда қабул қилиш учун CDU/CSU ўта ўнгчи «Германия учун альтернатива» (AfD) партиясидан ёрдам сўради. Бу Мерц учун можарога айланди: CDU етакчиси ўнг кучлар билан ҳар қандай даражадаги ҳамкорликка қўйилган норасмий тақиқни бузганликда айбланди.

Мерц AfD билан ҳамкорликни инкор этди (ўта ўнг партия Бундестаг сайловларида 20,8 фоиз овозни қўлга киритиб, иккинчи ўринни эгаллади) ва партиядошлари унинг Меркел даврида партия чапга оғиб кетганидан кейин AfD тарафдорига айланган консерватив сайловчиларни қайтара олишига умид боғламоқда. Мерцнинг ўзи нафақат CDU канцлери, балки «бутун мамлакат учун канцлер» бўлишни ва уни инқироздан олиб чиқишни хоҳлашини айтди.

Хусусий секторда ўн йилдан ортиқ вақт давомида ишлаган Мерц бизнесни ривожлантириш тарафдори ҳисобланади. 2000-йилларда у Германиянинг солиқ қоидаларини соддалаштиришни, жумладан, солиқ декларациясини «бир вараққа» сиғдиришни таклиф қилди. 2024–25 йилги сайлов кампаниясида у яна иқтисодиётни эркинлаштириш ва бюрократияни қисқартириш муҳимлиги ҳақида гапирди. У, шунингдек, компаниялар учун солиқ имтиёзлари тарафдори, унинг фикрича, бу имтиёзлар иммиграция сиёсати харажатларини тежаш ҳисобига молиялаштирилиши керак.

Мерцнинг ташқи сиёсатга оид қарашларига келсак, трансатлантик бирдамлик тарафдори сифатида у Доналд Трампнинг Оқ уйга қайтиши ортидан АҚШ-Европа Иттифоқи муносабатлари учун жуда муҳим паллада Шолцдан эстафета таёқчасини қабул қилишга тайёрланмоқда. Мерцнинг фикрича, Европа «даврлар ўзгариши» пайтида ўз жавобини тайёрлаши керак, акс ҳолда «жуда кеч бўлиши мумкин».

ZDF нашрига берган интервьюсида у Америка раҳбари НАТОнинг ўзаро мудофаа мажбуриятларини энди сўзсиз бажармаслигини тан олди ва Европанинг икки ядровий давлати Франция ва Буюк Британия билан бу соҳада ҳамкорлик қилиш имкониятлари бўйича музокаралар ўтказишни таклиф қилди.

Бундан ташқари, Мерц АҚШ ва Россия бошлаган музокаралар жараёнида Украина ва Европанинг тўлиқ иштирокига эришиш муҳим деб ҳисоблайди. Немис консерваторлари, ўз навбатида, Мерцнинг кескин иммиграция сиёсати, бизнесдаги тажрибаси ва Қўшма Штатлар ҳақидаги билими Трампни мафтун этишига ишончи комил. Мерц ташқи сиёсатни АҚШ республикачиларининг Европа ўз мудофааси учун масъулиятни ўз зиммасига олиши кераклиги ҳақидаги ғояларига мувофиқ олиб бориши мумкин. CDU/CSU сайлов дастури мудофаа харажатларини ЯИМ 3 фоизигача оширишни талаб қилади. Бундан ташқари, партия ҳарбий мажбуриятни қайтариш тарафдори.

Мерц, шунингдек, Украинага ҳарбий ёрдам ва Россияга нисбатан санкциялар босимини қўллаб-қувватлайди. Бундан ташқари, у бир неча бор Киевни узоқ масофага учувчи Taurus ракеталари билан таъминлаш тарафдори бўлган, Олаф Шолц эса бунга кескин қарши чиққан. Бироқ, сайловолди тадбирларида Мерц қайсидир нуқтада Россия билан мулоқотга қайтиш зарурлигини таъкидлади.

Сайловларда CDU/CSU ғалабасидан сўнг, Мерц «ташқи дунё кутиб турмайди» ва шунинг учун узоқ коалиция музокараларига вақт йўқлигини эълон қилди. Мерц ҳокимият тепасига келиши билан Германия ниҳоят дадил ва таваккалчи канцлерга эга бўлиши кутилмоқда. Шу билан бирга, CDU раҳбари муросага келишга тайёрлигини намойиш этади. Шу билан бирга, Мерц доимий чегара назорати ғоясидан воз кечишга тайёрлигини билдирди.

6 май куни Бундестаг янги ҳукумат раҳбарини сайлаш бўйича овоз бериш жараёнини ўтказди, Мерц канцлер бўлиши учун талаб қилинадиган 316 овоздан 310 овоз олди. Бу кутилмаган ҳолат бўлди, аммо иккинчи босқичда Мерц Германия канцлери этиб сайланди.

Шахсий ҳаёт

Фридрих Мерц 1981 йилда сиёсатчи Шарлотта Гасс билан турмуш қурган. Улар университетда ўқиш пайтида танишган. Мерцнинг рафиқаси ҳали ҳам судья бўлиб ишлайди. Уларнинг уч нафар фарзанди бор: бир ўғил ва икки қиз.