Xitoy O‘zbekistonga eski mashina nomi ostida yangi mashinalar yetkazib bermoqda – OAV

Xitoy avtosanoati yillar davomida hukumat tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan va gullab-yashnayotgan «kulrang bozor» orqali avtomobil savdosini oshirib kelmoqda, bunda yangi avtomobillar konveyerdan to‘g‘ridan-to‘g‘ri ro‘yxatga olinadi va keyin chet elga «ishlatilgan» sifatida jo‘natiladi. Bu haqda Reuters yozdi.

Bu «nol masofalik» deb ataladigan avtomobillar hech qachon minilmagan, biroq Rossiya, Markaziy Osiyo (jumladan, O‘zbekistonga) va Yaqin Sharq kabi bozorlarga eski mashina sifatida eksport qilinmoqda, bu esa xitoylik avtomobil ishlab chiqaruvchilarga o‘sish va ichki bozorda sotish qiyin bo‘lgan mashinalardan qutulish imkonini beradi.

Bu amaliyot Xitoyning Great Wall Motor kompaniyasi rahbari may oyida Xitoyda «nol masofalik» avtomobillar sotilishini tanqid qilganidan keyin milliy e’tibor markazidan joy oldi. 10 iyun kuni People's Daily gazetasi mamlakat ichida «nol masofalik» mashinalar sotilishini qoraladi. Ko‘pincha Xitoy Kommunistik partiyasi qarashlarini aks ettiruvchi gazeta ushbu soxta ishlatilgan mashinalarni ichki narxlar urushi sharoitida narxlarni sun’iy pasaytirishda aybladi va tartibni tiklash uchun «qat’iy chora ko‘rishga» chaqirdi.

Biroq, soxta ishlatilgan mashinalarni eksport qilish va sotish Xitoyning mintaqaviy hukumatlari tomonidan faol ravishda rag‘batlantirilmoqda. Mahalliy hukumatlar Pekinning iqtisodiy o‘sish bo‘yicha ulkan rejalari uchun bu amaliyotni qabul qilgan.

«Nol masofalik» foydalanilgan avtomobillar eksporti bozori quyidagicha ishlaydi: yangi avtomobil zavoddan chiqishi bilan eksportchi uni to‘g‘ridan-to‘g‘ri avtomobil ishlab chiqaruvchisidan yoki dilerdan sotib oladi, uni Xitoy raqami bilan ro‘yxatdan o‘tkazadi va keyin darhol chet elga jo‘natish uchun «foydalanilgan avtomobil» sifatida belgi qo‘yadi. Avtomobil ishlab chiqaruvchisi avtomobilni darhol sotilgan deb ro‘yxatdan o‘tkazadi va daromadni qayd etadi.

Mahalliy hukumatning ushbu amaliyotni qo‘llab-quvvatlashi Xitoyning markazlashtirilgan-rejalashtirilgan iqtisodiyotidan tashqarida hech qanday ma’noga ega bo‘lmaydi. Ammo bu yerda sotuvlar va bandlikning tez o‘sishini namoyish qilish yangi sarmoyalar yoki subsidiyalarga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari, Pekin qo‘ygan iqtisodiy maqsadlarga erishilmasa, mahalliy amaldorlar lavozimidan chetlatilishi mumkin.

Amaliyot 2019 yildan keyin, Xitoy boshqa mamlakatlarga eski avtomobillarni eksport qilishga ruxsat berganidan so‘ng boshlangan.

Xitoy yo‘lovchi avtomobillari assotsiatsiyasi ma’lumotlariga ko‘ra, mamlakat 2023 yilda Yaponiyani quvib o‘tib, dunyodagi eng yirik yangi avtomobil eksportchisiga aylandi. 2024 yilda esa 6,41 million avtomobil eksport qildi. Ularning taxminan 6 foizi «nol masofalik» mashinalardir.

Ikki diler va ikkita sanoat mutaxassisi so‘zlariga ko‘ra, «nol masofalik» avtomobillar benzinda ishlaydi va Xitoyda bozori chaqqon emas. Ammo ular orasida davlat tomonidan beriladigan saxovatli subsidiyalardan foydalanadigan elektr transport vositalari ham salmoqli qismni tashkil qiladi.